Hand Chain Block หรือ Manual Chain Hois เป็นอุปกรณ์ที่ใช้ในการช่วยยกที่ไม่ต้องใช้ไฟฟ้า ประกอบไปด้วยล้อสองล้อที่โซ่พันรอบ เมื่อโซ่ถูกดึงโซ่จะหมุนไปรอบๆล้อ และจะเริ่มยกสิ่งของที่ติดอยู่กับโซ่ผ่านตะขอเกี่ยวด้านล่าง มีการใช้งานกันอย่างแพร่หลายและถูกผลิตขึ้นจากเหล็กเกรดพรีเมียมที่มีความทนทานสูง เพื่อความปลอดภัยในการใช้งาน
ส่วนประกอบหลัก ๆ แบ่งออกได้ 3 ส่วน ได้แก่
- โซ่
- กลไกการยก
- ตะขอรอกมือสาวจะมีห่วงโซ่ 2 ห่วง คือ โซ่มือและโซ่ยก
โซ่มือจะตั้งอยู่อยู่บนล้อที่อยู่ในกลไกการยกต้องใช้มือดึงเพื่อที่จะยกวัตถุขึ้น แต่โซ่ยกจะทำการวนกลไกการยกวัตถุลง ในส่วนของปลายโซ่จะมีตะขอเกี่ยว และมีมือตะขอเกี่ยวที่ด้านบนของตัวรอกมือสาวเพื่อที่จะยึดรอกกับขายึดเพดานไว้
ในการยกของ ผู้ควบคุมรอกโซ่นั้นจำเป็นจะต้องดึงโซ่มือลง ซึ่งจะเปลี่ยนฟันเฟืองและเพลาที่เคลื่อนตามกลไกการยก ภายในกลไกการยกมีเฟืองหลายตัวเพิ่มการทำงานเชิงกล โดยมีอัตราการทดเกียร์เป็นตัวช่วยในการลดแรงกระทำเพื่อให้ผู้ควบคุมสามารถใช้แรงในการสาวโซ่ยกของได้ และสามารถยกของที่มีน้ำหนักได้หลายตัน
ดังนั้นเมื่อโซ่มือถูกดึงฟันเฟืองจะหมุนเพลาขับและเฟืองของโซ่โหลดไปด้วย แต่จำนวนรอบที่หมุนจะต่างกันตามขนาดของเฟือง อย่างเช่น โซ่มือ(เฟืองขนาดใหญ่)ที่ถูกดึงวนเฟือง 1 รอบ แต่โซ่โหลด(เฟืองขนาดเล็ก) อาจจะหมุนวนเฟืองได้ 3 รอบ ขนาดของเฟืองจะมาช่วยในเรื่องของการทดแรง จะทำให้เฟืองขนาดใหญ่เคลื่อนที่ช้ากว่าเฟืองขนาดเล็ก แต่สามารถสร้างแรงได้มากกว่า นากจากนี้กลไลการยกของรอกโซ่ส่วนใหญ่มีวงล้อหรือระบบเบรกที่ป้องกันไม่ให้โหลดลื่นไถลกลับ แต่รอกโซ่ชนิดมือสาวจะอนุญาตให้ลดโหลดโดยการดึงอีกด้านของโซ่มือ
หลักการทำงาน
เมื่อผู้ใช้ ดึงโซ่ (hand chain) → โซ่จะหมุนล้อเฟืองด้านใน → ระบบเฟืองทดกำลังจะเปลี่ยนแรงหมุนเป็นแรงยก
เฟืองจะทำให้ โซ่ยกเคลื่อนที่ → ยกหรือหย่อนของตามทิศทางที่ดึงโซ่
ระบบเบรกจะทำงานอัตโนมัติ เมื่อหยุดดึงโซ่ → เพื่อไม่ให้วัตถุไหลย้อนหรือหล่นลงมา
ประโยชน์ของการใช้รอกโซ่มือสาว
รอกโซ่ชนิดมือสาวไม่ได้เป็นเพียงเครื่องมือยกของ แต่ยังเป็นอุปกรณ์ที่ช่วยให้การทำงานเป็นไปอย่างปลอดภัยและมีประสิทธิภาพมากขึ้น เหมาะสำหรับสถานที่ที่มีข้อจำกัดด้านพลังงาน เช่น โรงงานที่ไม่มีไฟฟ้าในบางจุด พื้นที่กลางแจ้ง หรือบริเวณที่ต้องการการควบคุมด้วยมืออย่างแม่นยำ ข้อดีที่โดดเด่นของรอกประเภทนี้ คือ ไม่ต้องพึ่งพาแหล่งพลังงานไฟฟ้า, ใช้แรงคนเพียงเล็กน้อย, และยังสามารถใช้งานได้อย่างต่อเนื่องโดยไม่ต้องพักเหมือนอุปกรณ์ไฟฟ้า
การเลือกใช้งานให้เหมาะสม
การเลือกรอกโซ่ให้เหมาะสมกับการใช้งาน ควรพิจารณาตามปัจจัยหลัก ๆ เช่น น้ำหนักที่ต้องการยก, ความสูงของการยก (Lift Height) และ ความถี่ในการใช้งาน หากใช้งานหนักเป็นประจำ แนะนำให้เลือกรอกที่ผลิตจากวัสดุคุณภาพสูง และมีมาตรฐานความปลอดภัยรับรอง เช่น JIS (ญี่ปุ่น) หรือ CE (ยุโรป) นอกจากนี้อย่าลืมตรวจสอบให้แน่ใจว่าตะขอเกี่ยวอยู่ในสภาพดี ไม่มีรอยร้าวหรือบิดเบี้ยว เพื่อป้องกันอุบัติเหตุ
การดูแลรักษาและตรวจสอบรอก
แม้รอกจะมีอายุการใช้งานยาวนาน แต่การดูแลรักษาอย่างสม่ำเสมอก็เป็นสิ่งจำเป็น เช่น การหยอดน้ำมันหล่อลื่นที่โซ่และเฟือง, ตรวจสอบแรงตึงของโซ่ และเช็กสภาพระบบเบรกให้พร้อมใช้งานอยู่เสมอ หากพบว่าโซ่มีรอยแตกร้าว หรือตะขอเริ่มเสียรูป ควรหยุดใช้งานทันทีและเปลี่ยนอะไหล่ใหม่ ทั้งนี้เพื่อความปลอดภัยของผู้ใช้งานและสินค้าที่ทำการยก
